Tyflopedagog zajmuje się edukacją, terapią i rehabilitacją osób niewidomych i słabowidzących. Terapeuta ma za zadanie mobilizować dziecko do korzystania z posiadanych możliwości wzrokowych we wszystkich sytuacjach, jakie go spotykają oraz pomagać mu na wielu płaszczyznach życia codziennego.
Celem pracy terapeutycznej prowadzonej przez tyflopedagoga w placówce jest:
- interpretacja dokumentacji medycznej (okulistycznej, neurologicznej)
- przeprowadzenie funkcjonalnej oceny widzenia w celu ustalenia poziomu samodzielności wzrokowej oraz diagnozę tyflopedagogiczną (obszary: samoobsługa, rozwój społeczny, rozwój poznawczy: wzrok, słuch, dotyk, węch i smak, motoryka mała, motoryka duża – orientacja przestrzenna);
- przeprowadzenie wywiadu z rodzicami, osobami z otoczenia wychowanka;
- prowadzenie obserwacji wychowanka podczas pobytu w placówce;
- opracowanie w oparciu o wielospecjalistyczną ocenę funkcjonalną wychowanka indywidualnego programu oddziaływań terapeutycznych,
- dobór pomocy optycznych i nieoptycznych w zależności od indywidualnych potrzeb oraz nauka posługiwania się nimi.
Stosowane metody diagnostyczne to autorskie arkusze diagnostyczne opracowane w oparciu o arkusze oraz programy diagnostyczno – terapeutyczne, takie jak „Arkusz oceny funkcji wzrokowych u dzieci we wczesnym okresie rozwoju widzenia”, arkusz opracowany przez zespół terapeutów widzenia pod kierownictwem M. Walkiewicz; „Arkusz oceny funkcjonalnego widzenia” (Projekt IVEY); „Arkusz diagnostyczny i ewaluacyjny z zakresu orientacji przestrzennej i samodzielnego poruszania się” – w ramach projektu: „Od konkretu do abstrakcji” moduł: „Dochodzenie do konkretu” „Profil Osiągnięć Ucznia” wg J. Kielina „Oregoński Program Rehabilitacji niewidomych i słabowidzących dzieci w wieku od 0 do 6 lat”, „Program rozwijania umiejętności posługiwania się wzrokiem” N. Barraga i J. Morris
Terapia i zajęcia z tyflopedagogiem obejmują swym zakresem przede wszystkim:
- stymulowanie widzenia,
- pobudzanie/zachęcanie do patrzenia,
- rozwijanie u dziecka podstawowych sprawności wzrokowych związanych z kontrolowaniem ruchów gałek ocznych, w tym rozwijanie funkcji wzrokowych za pomocą: źródła światła, światła odbitego i podświetlanych obiektów, za pomocą przedmiotów świecących w świetle fluorescencyjnym, rozwijanie funkcji wzrokowych za pomocą przedmiotów codziennego użytku, za pomocą urządzenia Tobii Eye Tracker oraz programów i gier zaprojektowanych na eye trackery (fiksacja, lokalizowanie bodźca, zbieżność, śledzenie, wodzenie, przenoszenie spojrzenia, przeszukiwanie);
- rozwijanie koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-słuchowej,
- kształtowanie pojęć;
- usprawnianie pamięci wzrokowej;
- osiąganie wyższych sprawności wzrokowych (m.in. dobieranie obiektów i obrazków wg określonych cech, identyfikowanie obiektów na obrazkach, rozróżnianie i identyfikowanie związków zachodzących na obrazkach, figurach i znakach abstrakcyjnych, odnajdywanie szczegółów na obrazkach prostych i złożonych, dopełnianie wzrokowe);
- ocenianie i modyfikowanie najbliższego otoczenia dziecka, w celu dostosowania go do indywidualnych możliwości i potrzeb wzrokowych dziecka słabowidzącego (pod uwagę bierze się następujące kryteria: odpowiednie oświetlenie, kontrast kolorystyczny, wielkość wykorzystywanych pomocy dydaktycznych, zorganizowana przestrzeń).
- prowadzenie indywidualnych zajęć zgodnie z możliwościami i potrzebami dziecka słabowidzącego tak, aby w pełni mogło wykorzystywać wzrok do wszelakiej aktywności (nauki, zabawy, poruszania się, czynności dnia codziennego).
- dostosowywanie pomocy dydaktycznych do możliwości wzrokowych dzieci (w tym: dobór wielkości zabawek i optymalnej odległości od oczu dziecka, dobór wielkości symboli pcs do komunikacji, dobór symboli dotykowych, włączanie do terapii książeczek kontrastowych i dotykowych).
U osób niewidomych i ociemniałych w sposób szczególny w pracy terapeutycznej tyflopedagog skupia się na:
- Maksymalnym usprawnianiu funkcji pozostałych zmysłów (słuchu, dotyku, smaku, węchu).
- Nauce i doskonaleniu umiejętności posługiwania się alfabetem Braille’a, rozwijanie wrażliwości dotykowej (w tym: rozwijanie umiejętności orientacji w małej przestrzeni, wodzenie palcami, przeszukiwanie otoczenia, itp.).
- Rozwijaniu orientacji przestrzennej oraz w schemacie swojego ciała. Poruszaniu się według instrukcji oraz poruszaniu się z przewodnikiem, między innymi: utrwalanie znajomości pojęć przestrzennych, ćwiczenie umiejętności podstawowych technik bezpiecznego poruszania się (w tym: motoryka chodu, trening zmysłów, dostarczanie wiedzy o otoczeniu, tworzenie wyobrażeń przestrzennych, techniki ochronne, poprawne korzystanie z pomocy widzącego przewodnika, pomoce przedlaskowe)
- Czynności dnia codziennego – zwiększanie zakresu samodzielności. Posługiwanie się przedmiotami zgodnie z ich przeznaczeniem i zasadami bezpieczeństwa (w tym: wykonywanie czynności według przyjętych procedur np.procedury mycia zębów, mycia rąk, twarzy, umiejętności nalewania płynów z dzbanka do kubka, zupy z wazy do talerza, korzystania z pomocy czujnika wibrująco-akustycznego).
Zajęcia terapeutyczne ukierunkowane są na wspieraniu rozwoju dziecka, usprawnianie i stymulowanie nieprawidłowych funkcji.
